Nüfus ve Mürur Tezkireleri

Nüfus Tezkiresi

Osmanlı devletinde ilk nüfus sayımı 1831 yılında II.Mahmud döneminde yapıldı. Bu sayımın amacı Yeniçeri ordusunun yerine kurulacak olan ordu için ülkedeki nüfusun tespiti ve gayrimüslim nüfusun tespiti ile alınabilecek cizye miktarını belirlemekti.

1870 tarihine gelindiğinde “İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi” ile il idarelerine emlak ve nüfus memurları atanmaya başlandı. Ve bu nizamnamenin 31.maddesi gereğince nüfus memurları il içerisinde emlak ve arazinin nüfusa ait kayıtları düzenlemek, doğum, ölüm, yer değiştirme ve pasaportlara ilişkin işlemleri yürütmekle görevlendirildiler.

1876 tarihli Kanun-u Esasi’nin 8’inci maddesinde de “Devlet-i Osmaniye tabîiyetinde bulunan efradın cümlesi herhangi din ve mezhepten olur ise olsun bilâ istisna Osmanlı tabir olunur ve Osmanlı sıfatı kanunen muayyen olan ahvale göre istihsal ve izae edilir.” hükmüyle bu görev “Anayasal görev” hale getirildi. 1884 yılında ise nüfus hizmetlerini yürütmek üzere Nüfusu Umumiye Müdüriyeti kuruldu. Bu kurum 1889 yılında çıkarılan “Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesi” adıyla asıl hizmetinin yanında pasaport kalemi, mürur kalemi, vilayet kalemi, dersaadet kalemi gibi alt kademelere ayrılarak yapılandırıldı. Nüfus idaresinin bu şekilde düzenlenmesinin ardından ise ilk nüfus tezkeresi dağıtılmaya başlandı.

(https://www.dunyabulteni.net/tarihten-olaylar/osmanlida-nufus-idaresi-ve-bir-nufus-kagidi-ornegi-h282721.html)

Mürur Tezkiresi

Osmanlı Devleti’nde ülke içinde seyahat etmek ve İstanbul’a gitmek için alınan izin ve geçiş belgesi; bir nevi iç pasaport. Bu uygulama gelişigüzel yerleşimleri, vergi ihlalini, kaçak işçi ve işsiz akınını önlemeye yöneliktir. Bir yıl için geçerli olan bu tezkerede kişinin tüm kimlik bilgileri, nereye ve neden gittiği yazılırdı. Tezkerede ayrıca yolcuların korunmaları ve rahatsız edilmemeleri için uyarılar da yer alırdı. Seyahat belgelerinin hazırlanmasındaki diğer önemli sebep devletin güvenliğini sağlamaktır. 1908′de II. Meşrutiyet‘in ilanı ile birlikte kişisel özgürlüğe aykırı olduğu gerekçesiyle kaldırılmıştır.

Her türlü seyahatte özellikle İstanbul‘a yapılan seyahatlerde bu tezkerenin edinilmesi zorunlu kılınmıştır. Bazı iskelelere uğrayan gemiler, köprü ve geçitlerden geçerken ve hayvan sürüleri için alınan müruriye resmini belgelemek için de ilgili kişilere mürur tezkeresi verilirdi.