Arz Tezkiresi

Osmanlı bürokrasisinde kalemler ve kişiler adına yazılmış özet belgelerin adıdır Tezkire.

Sözlükte “anmak” mânasındaki zikr kökünden türeyen tezkire, Osmanlı diplomatiğinde çeşitli bürolar veya kişiler tarafından kaleme alınan ve konuyu özet halinde açıklayan belgeler için kullanılmış olup pek çok türü vardır.

Bunlar arasında, 1830’lu yıllardan başlayarak padişah adına Mâbeyin başkâtibi tarafından yazılan irade tezkireleri hem resmî ve hususi hem de re’sen veya arz tezkiresi hâmişine yazılanlar şeklinde ayrılır.

“Tezkire-i ma‘rûza” da denilen arz tezkireleri yine aynı zamanda görülür. Bunlar bir konunun padişaha arzı için sadrazam tarafından Mâbeyin başkâtibine yazılan evraktır.

Arz tezkiresinde elkab genellikle ‘’ Seniyyü’l-himemâ kerimü’ş-şiyema devletlü atıfetlü efendim hazretleri’’ tarzında yazılır. ‘’her ne veçhile irâde-i seniyye-i hazret-i padişahi müteallik ve şeref-sudûr buyurulur ise ana göre hareket olunacağı beyanıyla tezkire-i senâveri terkimine ibtidâr kılındı efendim’’ şeklinde de belge sonra ererdi. Arz tezkiresinin hamişinde ise mabeyn başkatibi tarafından yazılan padişahın irâdesi bulunurdu.

Halit ATLI, Örnek Çözümlemelerle Osmanlıca Edebi ve Arşiv Belgeleri, Hayrat Neşriyat